Een eigen rechtssysteem

Afb. 23: Portret van generaal Dibbets

Gekoppeld aan deze twee ‘autonome’ geloofsgemeenschappen, die elk hun eigen wereldlijk kapittel met kanunniken hadden, waren er ook twee seculiere ‘heren’, die formeel het gezag uitoefenden in de stad. Gekoppeld aan de Servaasabdij de Duitse keizer, later de Hertog van Brabant en diens erfopvolgers, weer later de Staten van Holland. Gekoppeld aan de OLV-kerk de Prins-bisschop van Luik, een wereldlijk-geestelijk leider. Die twee heren hadden elk hun eigen bestuur: dus twee burgemeesters, twee schouten, twee sets van schepenen en twee raden. Als die samen waren was er sprake van ‘de onverdeelde raad’. Dat was de kern van de tweeherigheid van Maastricht, met daarnaast dus de twee autonome kapittels, met hun eigen rechtsgebied, de immuniteiten. Om het overzicht compleet te maken, is er vanaf 1567 ook nog een militair gouverneur, ondersteund door een militair commandant van de vesting, die in tijden van oorlog en beleg het militaire commando over de vesting had. Omdat de stad de vesting was, was hij op dat moment de baas in de stad. Tussen gouverneur en stedelijke regering waren vaak machtsdisputen. De Maastrichtenaren speelden hun tweeherigheid eeuwenlang slim uit en misbruikten op slinkse wijze de dubbele aansturing. Daarmee was Maastricht de facto een autonome stad, een stadstaat. De Fransen maakten daaraan in 1795 een eind en hieven de zelfstandige status van de stad op. Maastricht werd een departements-hoofdstad en deel van het Franse rijk. Na de Franse tijd en als resultaat van het congres van Wenen in 1815 werd Maastricht een Nederlandse stad.

Afb. 24: In Maastricht hangen sommige mensen nog steeds liever de Franse dan de Nederlandse vlag aan de gevel

Een korte periode probeerden sommige inwoners van de stad nog samen met de latere Belgen een afscheiding van Holland te forceren, waarbij er strijd was tussen de Fransgezinde Luikenaren en de staatsgezinde Hollanders. Door toedoen van vestingcommandant generaal Dibbets – een ‘Hollander’ uit Arnhem – werd Maastricht in 1839 definitief deel van het koninkrijk der Nederlanden. De uitwerking van de tweeherigheid en de Belgische opstand is nog altijd niet ten einde en vele Maastrichtenaren betreuren nog steeds het besluit waarin Maastricht aan Nederland is toegewezen.

Referentie:

Ubachs, P.J.H., & I.M.H. Evers, Historische Encyclopedie Maastricht, Zutphen 2005.